escritas e falares da nossa língua


quinta-feira, maio 15, 2008

alcunha

"alcunha" ou "alcunho" (subst.), do árab. al-kunia ("o sobrenome"), significa "apelido", "sobrenome". epíteto. nome mais ou menos ridículo, desagradável ou até arbitrário, inspirado em certas características físicas, morais, familiares ou de origem pelo qual o indivíduo, ou mesmo toda a família, é conhecido no seu meio social. é frequente que a alcunha seja assumida, passando a fazer parte do nome do próprio e da sua descendência.
exemplos:

Alemão
Alfaiate
Aranha
Arroba
Arrobas
Bacalhau
Banaco
Barata
Batata
Batateiro
Bem-Haja
Bezerra
Bicho
Bicudo (Aç.)
Bispo
Boa-Alma
Boavida
Bogalho - variante de "Bugalho"
Bom
Bomtempo ou Bontempo
Borrego
Botas
Branco
Branquinho
Bugalho
Cabaço

Cabeça-Negra - em Alemão existe sob as formas Schwartzkopf e Schwarzkopf

Cabrita
Caçador
Cação
Caiado
Cambalhota (Br.)
Camelo
Canário
Capão - grafia altern.: Capon, Capóm
Caraça
Caracol
Carocha
Carocho
Carpinteiro
Carriço
Caseiro
Catorze - ver Quatorze
Cavaco
Ceboleiro (Gz.)
Charrua
Chicharro
Coelhinho
Coelho
Comprido
Contente
Cravo
Curto
Delgado
Ervilha

Escumalha - por incrível que pareça, conheço gente com este sobrenome oficial. terá sido castigo?

Espadeiro
Espanhol
Esparteiro
Estreito
Faneca
Feijão
Ferreiro (Gz.)
Figo
Formiga
Francês
Gago
Gordo
Grilo
Lampreia
Laranjeira
Laranjeiro
Laranjo
Lavrador
Leão
Leitão
Ligeiro
Lindeza
Linheiro
Magro
Malheiro
Malva
Manata
Marceneiro
Matadinho
Melancia
Meleiro
Milheiro
Mil-Homens
Mineiro
Moleiro
Monteiro
Nabeiro
Nabinho
Nabo
Pachancho
Panão
Paneira
Pardal
Patacas
Pato
Pé-Curto ou Pècurto
Peixe
Peixinho
Peixoto
Pelicano
Penetra
Perfeito
Pestana
Pimenta
Pimpão
Pinto
Pisco
Polaco
Pombas
Pombo
Preto
Quadrado
Quatorze
Queimadela
Queimado
Querido
Rambudo (Br.)
Raposo
Rasteiro
Rato
Redondo
Robalo
Rola
Rosa
Rouxinol
Ruivo
Salgado
Sanhudo
Sapateiro
Sardinha
Seguro
Seis-Dedos ou Seisdedos (Pt., Gz. e Le.)
Todo-Bom
Tourinho ou Touriño (Gz.)
Touro
Videira
Videiras
Vilão
Vinagre
Vinagreiro
Violas

outras alcunhas, mais arbitrárias, pessoais ou injuriosas, morrem com o dono:

Abelhinha
Baião (Br.)
Barbas
Bareja - ver Vareja
Barriga-de-Chumbo*
Bebe-Água - em Itália existe o sobrenome Bev'Acqua
Besunta
Bigodes
Bin Laden (Br.) - por ser muito parecido com o original
Biriba (Br.) - ver Comentº Alacazum
Bolinha-de-Sabão* (Pt.)
Borrega*
Bucha
Cagalhona ou Caghallona* (Gz.)
Caga-Libras
Caga-no-Paninho ou Caghanopaniño (Gz.)
Caga-Tacos
Caga-Tosse
Capa-Porcas
Caramuru (Br.)
Carôcho
Carriça*
Cascarravias
Cascavel (Br.)
Catatua
Cebola
Cèguinho
Cento-e-Vinte - ver Comentº de Nóbrega
Ceroulas (Pt. e Br.)
Charuto
Cheio-de-Sono - por parecê-lo
Cheira-Dinheiro
Chico-Moleza (Br.)
Chico-Triste (Br.)
Chito
Chòpinhas
Chupeta (Br.)
Ciroilas - variante de "Ceroulas"
Coça-na-Vrilha
Come-e-Dorme - por não fazer mais nada
Corta-Pano - este era alfaiate/sastre
Cova (Br.) - ver Comentº de Alacazum
Coveiro
Cu-de-Chumbo
Cu-de-Lobo
Cu-de-Pato

Diabo - porque tinha um feitio excessivo, tanto para brincar como para a zaragata

Escalda-Ferros - este era ferreiro
Fuínha
Gaga*
Galega*
Gavião - alguém que é calado mas vê tudo
Gira
Grelhas - ver Comentºs
Javardo
João-Nhá-Mãe (Br.)
Labita
Labreca
Lampião
Lapachana
Lesma
Lula (Br.)
Macaco - ver Comentºs
Manca-Mulas
Manel-do-Laço
Maneta
Mão-de-Pilão
Mão-Morta
Marmita
Marreca*
Marreco
Mata-Burros
Mata-Carneiros
Mata-Cristos
Meia-Bola
Meia-Dose - designa um homem de baixa estatura
Meia-Foda - designa um homem de baixa estatura
Meia-Leca - designa um homem de baixa estatura
Meio-Quartilho
Melra* - designa uma mulher muito feia
Merdas
Môcho
Morr'-ó-Sol
Mosca-Morta
Muda*
Mudo
Nhonhas - forma aferética de Panhonhas?
Padreco
Padre-Nosso
Padre-Santo
Pai-Home - por ser pai de um neto
Panhonha - por ser "desajeitado", "atado", "lerdo", "sem despacho"
Panhonhas - ver Panhonha
Papa-Notas
Pata*
Patacão
Pé-Leve
Pica - por ter um nariz comprido, em forma de picareta
Pica-Pau
Pichas
Pinguinhas
Pirata
Pirrêta
Poi'não - por dizer muitas vezes "pois não"

Pombinha* - por ter um jeito de andar aos saltinhos, como as pombas

Porqueira - por levar o porco a visitar as porcas da região
Portanto - por estar sempre com o "portanto" na boca
Ratão
Repolho
Ruço
Sabiá (Br.)
Sapo-Concho
Sem-Ossos - por levar tanta pancada que os tinha todos moídos

Sobe-e-Desce - conheci um que era coxo e bêbado, pelo que subia e descia pelas duas razões

Sono
Tachas
Taínha
Tem-Sede - dizem que morreu com ela
Tòla
Tonho-Torto (Br.)
Três-Missas
Trinta
Troca-o-Passo
Vara-e-Meia
Vareja
Vint'óito
Zarolho
Zé-da-Banana - ver Comentºs
Zé-da-Porra
Zé-do-Caixão (Br.)
Zé-Gato
Zé-Rodinha (Br.)

graf. altern. (Gz.): "alcuña".
coexiste na Galiza com "alcume" (ver Comentº de Ictioscópio).

..........................
* alcunhas femininas. as alcunhas femininas correspondem habitualmente a mulheres solteiras (já fora da idade de casar) ou sem ligações familiares.
..........................

(sobre alcunhas, nomes, sobrenomes e apelidos de origem geográfica, ver aqui).

11 Comments:

  • ou, na Galiza, também alcume

    By Blogger ictioscopio, at 7:20 da manhã  

  • é claro que sim.
    obrigado pola lembrança

    By Blogger josé cunha-oliveira, at 9:17 da manhã  

  • Grelhas, Zé da Banana, Macaco, Tachas, Cabeças, Seis Dedos, Merdas, Cem Cento-e-vinte (quando um é manco), Ervilha (por nom gostar delas), Bate-chapas (quando um é daqueles que leva tudo à frente), Ruço, Bigodes, Manel do Laço...

    Estas som algumas que me saíram assim de cor.

    Um abraço!

    By Blogger Sam, at 11:49 da manhã  

  • obrigado polas achegas.
    abração!

    By Blogger josé cunha-oliveira, at 11:59 da manhã  

  • Na minha casa tivemos sempre a dúvida se o nosso apelido, Chouzinho/Chousinho/Chouciño, mui comum em Malpica de Bergantinhos, é umha alcunha marinheira ou tem origem comum com chousa/chouça.
    Pode vir de significado de chouça na Costa da Morte (umha rede de malha fina para pescar sardinha) ou bem polo mais comum de leira/quintá valada.

    By Blogger Fer, at 7:09 da tarde  

  • muito obrigado pola confidência e pola achega importante.

    By Blogger josé cunha-oliveira, at 8:09 da tarde  

  • Olá, José
    muito interessante essa sua abordagem sobre alcunha. Aqui na Bahia podemos encontrar também a alcunha: Biriba,Cova,Leão, Baião, Café.

    By Blogger ALACAZUM PALAVRAS PARA ENTRETER, at 11:10 da manhã  

  • 'brigado pelas achegas.

    By Blogger josé cunha-oliveira, at 1:35 da tarde  

  • Polo sur da Galiza dicimos "nomeada": "chamou-me unha nomeada" "cháma-me polo nome, non me andes a chamar nomeadas" "Non digas nomeadas!")

    By Blogger Xavier Perdiz Sieiro, at 5:39 da tarde  

  • Meu sobrenome é Ceroula, moro no Brasil e nmeu pai é português de Aveiro.

    By Blogger Dayane, at 9:05 da tarde  

  • Meu sobrenome é Ceroula, moro no Brasil e nmeu pai é português de Aveiro.

    By Blogger Dayane, at 9:05 da tarde  

Enviar um comentário

<< Home